ابن متوج بحرانی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | جمال الدین بن عبدالله بن محمد بن على بن حسن بحرانى |
| تاریخ وفات | ۸۲۰ق |
| محل دفن | جزیره اکل |
| شهر وفات | بحرین |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | فخر المحققین |
| شاگردان | احمد بن فهد احسایی • فخرالدین سبیعی • احمد بن محذم اوائلی |
| تألیفات | الناسخ و المنسوخ |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | قضاوت |
جمال الدین بن عبدالله بحرانى مشهور به إبن مُتَوَّج، عالم امامى بحرین در قرن‌های هشتم و نهم قمری. وی در حله نزد فخرالمحققین شاگردی کرد. مهم‌ترین اثر او کتاب الناسخ و المنسوخ است.
زندگی نامه
در برخی منابع لقب او فخرالدین و شهاب‌الدین نیز آمده است. معتبرترین منبع اطلاعات درباره ابن متوج، نوشته‌های ماحوزی است که با گفته‌های ابن ابی جمهور در آثارش و حر عاملی تکمیل می‌شود.
از جزئیات زندگی ابن متوج اطلاع چندانی در دست نیست. او اهل اُوال، از جزایر بحرین بود و برای تحصیل به عراق رفت. وی در حله در درس فخرالمحققین (متوفی ۷۷۱ق) و دیگران حاضر می‌شد و پس از دریافت اجازه از آنان به بحرین بازگشت.
ابن متوج تا پایان عمر در بحرین به قضاوت و امور حسبیه اشتغال داشت و در همان جا درگذشت و در 'جزیره اُکل به خاک سپرده شد.
تاریخ وفات او به صورت قطعی معلوم نیست. برخی به استناد دست‌نوشته‌ای به خط فرزندش ناصر، زمان وفات را ۸۲۰ هجری قمری دانسته‌اند.
شهرت فقهی
ابن متوج فقیهی بود که فتاوایش در نقاط دورتر نیز تا حدودی شهرت داشته است و مؤلفان، برخی اقوال فقهی وی را مورد توجه قرار داده‌اند.
احمد بن فهد احسایی، فخرالدین سبیعی و احمد بن محذم اوائلی از ابن متوج بهره برده و روایت کرده‌اند.
آثار
از آثار به جای مانده از او الناسخ و المنسوخ است. ابن متوج خود می‌گوید آن را از تفسیر خویش برگرفته است. شرح این رساله از عبدالجلیل حسینی قاری با تصحیح و ترجمه محمد جعفر اسلامی در ۱۳۴۴ش در تهران به چاپ رسید.
برخی از آثار وی نیز به صورت خطی بازمانده است:
- غرائب المسائل
- کفایة الطالبین: این رساله با عنوان‌های هدایة المستبصرین و ما یجب علی المکلف و ما یعم به البلوی نیز شناخته می‌شده است.
- منهاج الهدایة فی تفسیر آیات الاحکام الخمسمأة: آقابزرگ تهرانی نسخه‌ای از آن در کتابخانه‌ای شخصی دیده است.
- وسیلة القاصد فی فتح معضلات القواعد: در شرح قواعد الاحکام علامه حلی
- الثارات یا قصص الثار: منظومه‌ای بلند در مراثی و حماسه‌های شیعه با مطلع «علیّ حرام ان الذّ بمطعم»
- حرز منظوم
ماحوزی و افندی آثار دیگری هم از او بر شمرده‌اند.
پانویس
- ↑ ابن ابی جمهور احسایی، عوالی اللئالی، ج۱، ص۶ و ۷
- ↑ حسینی قاری، شرح کتاب الناسخ و المنسوخ، ج۱
- ↑ ماحوزی، علماءالبحرین، ص۶۹ -۷۰، جواهر البحرین، ص۸۶ -۹۰
- ↑ نک: ابن ابی جمهور احسایی، عوالی اللئالی، ج۱، ص۶؛ لؤلؤة البحرین، ص۱۷۹
- ↑ حر عاملی، امل الامل، ج۲، ص۱۶
- ↑ ماحوزی، «جواهر البحرین»، ص۸۶ -۸۷
- ↑ ماحوزی، «جواهر البحرین»، ص۸۹
- ↑ نک:امین، اعیان الشیعة، ج۳، ص۱۳
- ↑ ابن ابی جمهور احسایی، عوالی اللئالی، ج۱، ص۶
- ↑ نک: ماحوزی، «جواهر البحرین»، ص۸۹؛ ریاض العلماء، ج۱، ص۴۳
- ↑ ابن ابی جمهور احسایی، عوالی اللئالی، ج۱، ص۶ -۷؛ افندی، ریاض العلماء، ج۱، ص۴۴
- ↑ ابن متوج، الناسخ و المنسوخ، ص۱۱-۱۲
- ↑ فهرست نسخه‌های خطی آستان، ج۲، ص۸۸ -۸۹
- ↑ فهرست نسخه‌های خطی آستان، ج۲، ص۱۰۲، ج۵، ص۴۸۲
- ↑ نک: آقابزرگ، الذریعة، ج۱۹، ص۳۵، ۳۶، ج۲۵، ص۱۹۱
- ↑ آقابزرگ، الذریعة، ج۲۳، ص۱۸۰-۱۸۱
- ↑ فهرست نسخه‌های خطی آستان، ج۵، ص۵۲۸ -۵۲۹
- ↑ فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه تهران، ص۲۹۰؛ برای برخی دیگر از اشعار او، نک: طریحی، المنتخب، ص۱۵۳- ۱۵۵؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۱، ص۷۰-۷۱
- ↑ ماحوزی، «علماء البحرین »، ص۷۰، «جواهر البحرین»، ص۸۸
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۳، ص۲۲۰
منابع
- آستان قدس، فهرست.
- آقابزرگ، الذریعه.
- ابن ابی جمهور احسایی، محمد، عوالی اللئالی، به کوشش مجتبی عراقی، قم، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م.
- ابن متوج، احمد، «الناسخ و المنسوخ »، شرح کتاب الناسخ و المنسوخ.
- افندی، عبدالله، ریاض العلماء، قم، ۱۴۰۱ق.
- الهیات تهران، خطی؛ امین، محسن، اعیان الشیعة، بیروت، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م.
- بحرانی، یوسف، لؤلؤة البحرین، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، قم، مؤسسه آل البیت.
- حرعاملی، محمد، امل الامل، به کوشش سید احمد حسینی، بغدادی، ۱۳۸۵ق.
- حسینی قاری، عبدالجلیل، شرح کتاب الناسخ و المنسوخ، به کوشش و ترجمه محمد جعفر اسلامی، تهران، ۱۳۴۴ش.
- خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، تهران، ۱۳۸۲ق /۱۹۶۲م.
- طریحی، فخرالدین، المنتخب، نجف، ۱۳۷۹ق.
- فاضل مقداد، کنزالعرفان فی فقه القرآن، به کوشش محمدباقر بهبودی، تهران، ۱۳۴۳ش.
- ماحوزی، سلیمان، «علماء البحرین»، «جواهر البحرین»، فهرست آل بابویه و علماءالبحرین، به کوشش احمد حسینی، قم، ۱۴۰۴ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: